تحلیل شناختی تصویر «آهو» در دیوان شمس

قلمرو معنایی تصویر «آهو» در غزل­های مولوی قلمرو گسترده­ای است. این تصویر، تصویر همان آهوی سنت ادبی نیست که به واژه­هایی چون نافه و مُشک و تتار ختم شود بلکه در پسِ این استعاره، لایه­های معنایی عمیق و ساحت­های جدید عرفانی نهفته است. در این مقاله با استفاده از نظریه­ شناختی استعاره­ معاصر و بر اساس دیدگاه های لیکاف و جانسون، دو نظریه پرداز معنی شناسی ساخت گرا، کارکردهای استعاری آهو و خوشه­های تصویری مرتبط با آن یعنی صحرا، شیر، شکار، ابراهیم ادهم و جز آن در غزل­های مولوی تبیین می­شود. تصویر آهو در اشعار مولوی شأن و منزلتی یافته که پیش از آن نداشته است؛ آهو در غزل­های مولوی عروج معنایی می­یابد و همان نقشی را به عهده می­گیرد که هدهد در منطق­الطیر دارد، بل بیشتر و فراتر از آن. از رهگذر بررسی استعاره­ آهو در دیوان شمس در می­یابیم آهو کلان­استعاره­ای از خداوند و پس از آن، استعاره­هایی از خود مولوی، شمس، صلاح­الدین، پیر، سالک، معشوق، عاشق، ابدال، روح و جان و معانی است.